به گزارش «کالاخبر»، پسته به عنوان نمادی از کشورمان شناخته می شود و به عنوان یکی از محصولات صادراتی ایران همواره سهم قابل توجهی از صادرات غیرنفتی را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که یکی از رقبای سنتی پسته ایران یعنی آمریکا با استفاده از فضای ایجاد شده در خلال سال های تحریم و خشکسالی توانسته سهم قابل توجهی از بازارهای بین المللی را به خود اختصاص دهد و حتی از تولید ایران نیز پیشی گرفته است.

براساس آمارهای رسمی ایران سالانه ۱.۴ تا ۱.۷ میلیارد دلار درآمد از محل صادرات پسته دارد اما خشکسالی های پی درپی و عدم برنامه ریزی برای تامین آب موردنیاز باغ های پسته در مقابل ظرفیت های اجرایی و حمایتی از پسته کاران آمریکایی باعث شد این کشور فاصله خود را با ایران کم کند و اکنون به عنوان رقیب سرسخت پسته کشورمان شناخته می شود.

بحث های فرآوری، بازاریابی، برندینگ و بسته بندی پسته از جمله مسائلی است که باید مورد توجه قرار گیرد زیرا هنوز هم پسته ایران به صورت فله در بسته بندی های ۵۰ کیلوگرمی صادر می شود و می توان با فرآوری و بسته بندی مناسب، بخشی از این اشتغال، ارزآوری و ارزش افزوده را به داخل کشور برگرداند. در این میان براساس آمارها بین ۸۰ تا ۸۵ درصد پسته کشور صادر می شود که این امر ضرورت بحث بازاریابی و برندینگ را بیش از پیش برجسته می سازد و با توجه به اینکه پسته ایران در بسته های ۵۰ کیلویی صادر می شود بخشی از آن در خارج از مرزهای ایران و عموما کشورهای حوزه خلیج فارس بسته بندی می شود و این امر باعث می شود ارزش افزوده این محصولات به خارج از مرزهای ایران منتقل شود.

«کالاخبر» در خصوص بررسی بازار پسته گفت و گویی با محمدرضا فرشچیان عضو هیت رییسه اتحادیه صادر کننده خشکبار ایران و نایب ریس اتحادیه صادرکنندگان برتر ایران داشته است که در ادامه میخوانید.

تولید و مصرف پسته در بازار های داخلی و خارجی به چه نحو است و خشکسالی های اخیر چه پیامدی برای بازار پسته داشته است؟

بیش از ۹۰ تا ۹۵ درصد محصول پسته ایران به بازارهای صادراتی عرضه می شود در بهترین حالت کمتر از  ۲۰ هزار تن در کشور مصرف می شود که آن هم در ۲ سال گذشته موجود بود از این نظر آسیبی به بازار داخلی وارد نشد اما مسائل جوی باعث شد در بازارهای صادراتی آسیب های جدی به کشور در محصول پسته وارد شود به طوری که آمریکا به عنوان رقیب سنتی ایران از ما پیشی گرفت و درصدد تسخیر بازارهای سنتی ایران برآمد.

بازار امسال را چطور ارزیابی می کنید؟

بازار پسته امسال شرایط خوبی دارد. هم از نظر کمیت بعد از ۲ سال کم محصولی و ضرر متوالی میزان تولید به شرایط مطلوبی رسیده است و کیفت محصول هم امسال به مراتب بهتر از سال های گذشته است از این رو می توان با فراهم کردن شرایط مناسب صادراتی سال خوبی را برای کشاورزان و تجار پسته پیش بینی کرد تا ضررهای سال های گذشته را جبران کنند.

امسال باید شرایط برای کشاورزان به گونه ای باشد که هم ضرر سال های گذشته جبران شود هم منابع مالی کافی برای ترمیم اصلاح و توسعه باغات در اختیار داشته باشد. در این راستا دست اندرکاران باید به شرایط حاکم بر کشور احاطه داشته باشند و نکاتی مانند تورم نمایان و پنهان و افزایش هزینه های جاری مانند حمل نقل، بیمه و مزایای کارگران و...  را هم در نظر بگیرند تا این مهم دست یافتنی شود.

برای بهبود وضعیت بازار چه راهکاری را پیشنهاد می کنید؟

ما معتقد هستم باید قیمت واقعی ارز در سیاست گذاری ها اعمال شود نه قیمت دستوری تا بتوانیم به شرایط ایده آل نزدیک شویم. این مشکل کلیدی تمام تولید در کشور است که آسیب پذیری بیشتر بخش کشاورزی مشکل را دو چندان می کند.

مکانیسم قیمت گذاری پسته در کشور چگونه است؟

قیمت پسته در کشور تا حدود زیادی بر مبنای عرضه و تقاضا تعیین می شود این سیستم تعریف شده سال های گذشته است و فکر می کنم این مکانیسم بیش از ۶۰ سال در ایران قدمت دارد و مورد استفاده قرار می گیرد. وقتی کشاورز محصول خود را عرضه می کند توسط تاجران خریداری می شود. همچنین ۹۸ درصد پسته در بازار ایران به صورت نقدی خریداری می شود و تا امروز برای خرید پسته از اعتبارات دولتی و بانکی استفاده نشده است و تنها سرمایه صادرکنندگان تامین کننده بار مالی بازار پسته بوده است. یعنی کل ۱.۴ میلیارد دلار گردش مالی پسته در سال از سوی صادرکنندگان تامین می شود و تا امروز از حمایت های دولتی بی بهره بود است. حتی جوایز صادراتی هم در این بازار تا امروز به صادرکنندگان اهدا نشده است.

به تازگی عرضه پسته در بورس کالا اتفاق افتاد این اتفاق را چگونه ارزیابی می کنید؟

استفاده از ابرازهای مالی مثل بورس کالا در بازار اگر با برنامه و مکانیسم های مشخص و به دور از اعمال سلیقه برخی نهادها باشد راهگشا خواهد بود که بازار پسته هم از این قاعده مستثنی نیست. بورس ها در تمام دنیا وجود دارند و استفاده می شوند و ابزارهای بسیار قدرتمند در حمایت کشاورزان و تجار هستند که در کشور ما توسعه بازارها، قوانین مشخص و طولانی مدت را می طلبد. به عنوان مثال اگر یک سال تغییر نرخ ارز، عرضه و تقاضا را تحت تاثیر قرار می دهد، نباید برای تعادل بازار قوانین را عوض کرد کما اینکه شاهد بودیم در برخی از بازارها این اتفاق روی داده است. براین اساس اگر خرید فروش واقعی و استخراج قیمت واقعی در بورس انجام بگیرد حضور در بورس اتفاق میمون و فرخنده است و مورد حمایت بازار قرار می گیرد اما اگر برخی نهادها به بهانه های مختلف در امر طبیعی بازار دخالت کنند و بازار را از شفافیت دور کنند، فعالان بازار پسته نسبت به بورس بی اعتماد می شوند.

این دست اتفاق ها را بعضا در بازار نیز مشاهده کرده ایم به طوریکه حضور حباب قیمتی در بازار باعث ته نشین شدن پسته در انبارها می شود و با آن قیمت، مزیت رقابتی در بازار جهانی را با پسته آمریکا از دست می دهیم و مشکلات بیشتری این صنعت را در بر می گیرد.

به غیر از آمریکا آیا تولید پسته در افغانستان میتواند رقیبی برای ایران باشد؟

تولید پسته در افغانستان تنها به صورت پسته وحشی و جنگلی است و آن را هم به صورت مغز پسته ریز به بازار عرضه می کند. در بازه زمانی فعلی ما به بازار این کشور هم صادرات داریم. هنوز این کشور با اینکه شرایط و توان تولید پسته مرغوب را دارد وارد پروسه تولید کشاورزی و مکانیزه نشده و از این بابت تا سال ها تهدیدی برای بازار ایران محسوب نخواهد شد. در بازار های بین المللی تنها رقیب جدی ایران پسته آمریکا است که معتقد هستم در صورت مدیریت مناسب، محصول این کشور هم تهدید جدی برای ما نخواهد بود. البته این نکته را باید در نظر بگیریم که دنیا متوقف نمی شود تا ما در بازار حرف اول را بزنیم به این ترتیب باید با تلاش و برنامه ریزی دقیق عنوان بهترین پسته دنیا را نگه داریم.